Sot u zhvillua konference rajonale “Mbikëqyrja e Digjitalizimit në Proceset Zgjedhore: Drejt Konvergjencës midis BE-së dhe Ballkanit Perëndimor”, organizuar nga Instituti Ndërkombëtar për Demokraci dhe Asistencë Zgjedhore (International IDEA), në bashkëpunim me Komisionin Qendror të Zgjedhjeve të Shqipërisë dhe me mbështetjen e Stiftung Mercator.

Konferenca bëri bashkë përfaqësues nga Trupat e Menaxhimit Zgjedhor në rajon, agjencitë mbikëqyrëse, shoqëria civile dhe ekspertë nga Ballkani Perëndimor dhe Bashkimi Evropian (BE).

Ky aktivitet trajtoi në mënyrë të thelluar “rregulloren digjitale” të BE-së, një nga përpjekjet më gjithëpërfshirëse në shkallë globale për të harmonizuar inovacionin teknologjik me vlerat demokratike dhe me garancitë thelbësore që mbrojnë proceset zgjedhore, duke shkuar përtej rregullimit të thjeshtë të tregut.

Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve z. Ilirjan Celibashi solli në vëmëndje se krahas identifikimit dhe votimit elektronik, KQZ që prej vitit 2022, ka zhvilluar disa platforma digjitale për aspekte të ndryshme të procesit zgjedhor, si: raportimi dhe mbikëqyrja financiare të partive politike dhe subjekteve zgjedhore, regjistrimi i votuesve të diasporës, regjistrimi i subjekteve zgjedhore dhe vëzhguesve, denoncimet dhe ankimet zgjedhore, raportimi i institucioneve publike gjatë fushatës zgjedhore, komunikimi dhe raportimi i komisioneve të niveleve të dyta dhe të treta në KQZ, e të tjerë.

“Kemi filluar, në version eksperimental, përdorimin e inteligjencës artificiale (AI) për kërkimin dhe marrjen e informacioneve zgjedhore nëpërmjet faqes së internetit të KQZ-së, si dhe për të ofruar asistencë për administratën zgjedhore apo subjekte të tjera të përfshira në procesin zgjedhor. Më 9 nëntor të këtij viti do të zhvillohen zgjedhje të pjesshme për kryetarë të disa bashkive të vendit. Stafi i KQZ-së po punon për të aplikuar, për herë të parë, përdorimin e AI-së në numërimin dhe vlerësimin e fletëve të votimit dhe në nxjerrjen e rezultateve. Ky projekt do të shërbejë si test dhe, për momentin, nuk do të zëvendësojë procedurën manuale të numërimit dhe vlerësimit të votave, e cila mbetet mënyra zyrtare e referimit.” – tha Celibashi.

Ambasadori i Delegacionit të Bashkimit Evropian në Shqipëri, Sh.T. z. Silvio Gonzato tha se teknologjitë digjitale po shëndërrojnë mënyrën se si qytetari angazhohet në demokraci dhe se si prodhohet dhe qarkullohet informacioni. Teknlologjitë digjitale po ndikojnë dhe mënyrën se si administrohen proceset zgjedhore.

“Sjell risi të mëdha për gjithëpërfshirjen transparencën por sjell edhe cënueshmërinë për manipulim që vjen nga Inteligjenca Artificiale, për disinformimin dhe keqpërdorim të të dhënave. Ndaj përdorimi i teknologjisë onlinë në fushatat zgjedhore kërkon modernizim të sistemeve zgjedhore, edukimin e zgjedhësve, trajnim dhe infrastrukturë për të menaxhuar sicc duhet rezultatet duke ruajtur sigurinë dhe besimin e publikut. Demokracia dhe transparenca digjitale janë përgjegjësi e të gjithëve dhe ato mbështeten në dialogje dhe Institucione të forta. Reforma zgjedhore dhe digjitale janë pjesë e angazhimeve që ka marrë Shqipëria për tu bërë shtet anëtar i BE-së, pjesë e Grup Kapitullit I” – tha Gonzato.

Ambasadori Gonzato konfirmoi angazhimin e Bashkimit Europian dhe Këshillit të Evropës për KQZ-në përmes një projekti të ri “Mbëeshtetjen për ciklet zgjedhore në Shqipëri”, i cili ka për qëllim formcimin e kapaciteteve njërëzore, ti fuqizojë ato si edhe të promovojë pjesëmarrjen gjithëpërfshirëse të shoqërisë civile e të medias, duke ruajtur transparencën digjitale sipas standardeve europiane.

Z. Peter Wolf, Këshilltar i Lartë, Zgjedhje dhe Digjitalizim, International IDEA prezantoi studimin “Orientimi në kuadrin rregullator digjital të Bashkimit Evropian” i cili përbëhet nga dy pjesë plotësuese, të cilat së bashku synojnë të adresojnë një boshllëk kritik në ndërveprimin midis Bashkimit Evropian dhe vendeve kandidate ose potencialisht kandidate për anëtarësim.

Digjitalizimi po transformon proceset zgjedhore në të gjithë BE-në dhe rajonet që aspirojnë anëtarësimin në BE. Krahas mundësive për të nxitur pjesëmarrjen demokratike, ai sjell edhe sfida të reja — si mungesa e transparencës në financimin e fushatave online, dezinformimi, ndërhyrjet e huaja, përdorimi i inteligjencës artificiale për dërgimin e mesazheve politike të personalizuara (mikro-targetimi), si dhe rreziqet e sigurisë kibernetike në zgjedhje.

Në konferencë u analizuan më nga afër kompleksitetet dhe sfidat me të cilat përballen vendet kandidate për anëtarësim në BE gjatë përafrimit me kuadrin digjital të BE-së që ndikon proceset zgjedhore. Në të njëjtën kohë, shqyrtoi nga afër autoritetet zgjedhore të shteteve anëtare të BE-së, kapacitetet e tyre institucionale, mandatet ligjore dhe përvojat në procesin e zbatimit.

Duke u mbështetur në kërkimet e International IDEA, sesionet evidentuan përvoja praktike dhe mësime të nxjerra nga institucionet e administrimit zgjedhor në shtetet anëtare të BE-së, duke amplifikuar njëkohësisht zërat e vendeve të Ballkanit Perëndimor, të cilat po përballen me tranzicionet e tyre digjitale, ndërkohë që përafrohen me standardet e BE-së si pjesë e axhendës së reformës për anëtarësim.