Sot, Komisioneri Shtetëror i Zgjedhjeve, z. Ilirjan Celibashi, në bashkëbisedimin që zhvilloi me përfaqësuesit e medias, foli për çështjet që do të duhet të konsiderohen gjatë reformës zgjedhore.

Në vlerësim të KSHZ, këto janë çështjet që duhet të adresohen me prioritet:

• Përbërja dhe organizimi i komisioneve zgjedhore të nivelit të dytë dhe të tretë. Përbërja vetëm partiake e këtyre komisioneve tashmë qartësisht nuk siguron administrim profesional dhe me integritet të procesit zgjedhor. Duhet një formulë tjetër, e cila gjithsesi nuk i përjashton partitë tërësisht.
• Rregullat për financimin e partive politike dhe të subjekteve zgjedhore. Ka nevojë për qartësi dhe plotshmëri në rregullat në lidhje me kush financon kë, kur dhe si; për rregullat mbi raportimin financiar; për fuqizimin e kompetencave të KQZ për shqyrtimin e raporteve financiare; si dhe për urdhërimin ose komisionimin nga KQZ të strukturave të tilla si zyra e tatimeve apo agjencitë e ndryshme për kryerjen e këtyre verifikimeve.
• Rregullat për financimin e palëve të treta në zgjedhje. Detyrimi i tyre për të raportuar kur angazhohen në fushatë zgjedhore.
• Rregullat për fushatën elektorale në të gjitha llojet e mediave, në internet dhe në rrjete sociale.
• Rregullat për veprimtarinë e institucioneve publike në një periudhë të caktuar përpara ditës së zgjedhjeve.
• Mënyra e votimit. Çfarë do të bëhet me votimin elektronik?
• Numërimi. Do të vazhdojmë kështu, apo do t’i kthehemi numërimit në qendrën e votimit? Në secilin prej opsioneve do të duhet të aplikojmë logjistikë, infrastrukturë dhe masa organizative të tjera që garantojnë integritetin e procesit, transparencën dhe efikasitetin.
• Rregullat për shqyrtimin e ankimeve zgjedhore. Për një proces efikas, por që garanton gjithashtu integritetin e tij, duhet të përcaktohet qartë cilat janë përgjegjësitë dhe procedurat që ndjek çdo organ administrativ apo gjyqësor që do të jetë i përfshirë në shqyrtimin e ankimeve zgjedhore. Me rëndësi të dorës së parë mbetet çështja e pasjes ose jo të Kolegjit Zgjedhor.
• Organizimi dhe funksionimi i KQZ për t’u riparë. Nëse do të mbetet formula aktuale, duhet të ketë një përcaktim më të qartë të kufijve të përgjegjësisë për secilën prej tri trupave.
• Krijimi i mundësive për të votuar për zgjedhësit të cilët, për arsye shëndetësore, nuk mund të dalin nga shtëpia (por që gëzojnë zotësi juridike të plotë për të vepruar, pra gëzojnë të drejtën e votës), si dhe për ata që në ditën e votimit, për shkak të funksionit (gazetarë, punonjës policie etj.), nuk mund të paraqiten në qendrën e votimit ku kanë emrin në listën e zgjedhësve.
• Rregullat për votimin nga jashtë. A do ta ndryshojmë rregullin aktual për llogaritjen e votës së tyre në qarkun ku kanë gjendjen civile, apo do të ketë një zonë të posaçme për ta? Cilat do të jenë kushtet dhe kriteret për të votuar? Si do të realizohet votimi: me postë, nëpërmjet internetit, në përfaqësi diplomatike, në qendra votimi që ngrihen jashtë apo në një mënyrë tjetër?
• Rregullat për organizimin e referendumeve. Kjo duhet të jetë prioritet.
• Rishikimi i rregullave për shpalljen e rezultatit të zgjedhjeve dhe kohën e konstituimit si të Kuvendit, ashtu edhe të organeve të qeverisjes vendore.
• Ligji për partitë politike. Rregulla të qarta dhe të plota për organizimin dhe funksionimin e tyre, financimin, pjesëmarrjen në zgjedhje, si dhe penalitetet dhe sanksionet kundrejt tyre, kur është rasti.

Sa i përket vlerësimit të procesit zgjedhor të datës 11 maj 2025, Komisioneri u shpreh se do të ketë të njëjtin vlerësim që do të ketë OSBE/ODIHR në raportin e tij përfundimtar, i cili pritet të publikohet pas pak ditësh. Ai shtoi se, pavarësisht problematikave të hasura, këto zgjedhje janë zgjedhje që i zhvillon një vend kandidat për në Bashkimin Europian.

Në lidhje me interesin e gazetarëve për pagesat e shërbimit postar për votimin nga jashtë, Celibashi tha se KQZ nuk ka refuzuar të bëjë pagesat për shërbimin e ofruar, por ka kërkuar që ato të bëhen në përputhje me detyrimet kontraktuale. “Kemi kërkuar që një përfaqësi e shërbimit postar të komunikojë me KQZ për të përfunduar atë shërbim dhe për të hartuar procesverbalin përkatës për ta konkluduar procesin. Nuk e kemi përmbyllur ende dhe nuk kemi marrë në dorëzim shërbimin e kryer nga ana e tyre, dhe vetëm pas këtij momenti mund të vijohet me pjesën tjetër të procesit. Ashtu siç parashikon kontrata, duhet të hartojmë një dokument/procesverbal në lidhje me përfundimin e kryerjes së këtij shërbimi, duke vendosur në këtë dokument se si është kryer ky shërbim në kuptim të sasisë, cilësisë dhe kohës. Për aq sa ky shërbim është përmbushur, për aq do të paguhet.”

I pyetur se si e vlerëson votimin nga jashtë, KSHZ vlerësoi se procesi i votimit nga jashtë ishte një nga aspektet më pozitive të zgjedhjeve të datës 11 maj 2025. “Lexoj dhe analizoj çfarëdo që thuhet për këtë çështje, edhe nga opozita, por votimi nga jashtë ishte një sukses i padiskutueshëm i këtyre zgjedhjeve dhe i KQZ-së. Këtë vlerësim e them bazuar mbi fakte dhe mbi bazën e rasteve të suksesshme, të cilat janë të pakrahasueshme me ato raste që mund të kenë pasur problematika.”

Lidhur me dërgimin për ndjekje penale të komisionerëve të niveleve të dyta dhe të treta që janë shfaqur në videot e publikuara nga opozita në përputhje jo me ligjin, Celibashi u shpreh se institucionet penale mund të fillojnë hetimet për komisionerët e shfaqur në ato pamje dhe, në disa raste, i kanë filluar sipas informacioneve që ai disponon.

Së shpejti, KQZ do të nisë procesin e këqyrjes së mëpasshme të materialeve zgjedhore sipas përcaktimeve të Kodit Zgjedhor dhe do të dërgojë për ndjekje penale të gjitha rastet që nuk kanë respektuar përcaktimet ligjore dhe që dukshëm kanë cënuar integritetin e procesit zgjedhor. Kemi evidentuar disa raste dhe jemi ende në procesin e përgatitjes së materialit kallëzues.

Gjithashtu, Komisioneri vlerësoi se bashkëpunimi i KQZ me Strukturën e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar, Prokurorinë e Përgjithshme dhe Policinë e Shtetit pati një impakt pozitiv në zgjedhjet e datës 11 maj 2025. Megjithatë, shtoi ai, është e qartë që ka nevojë për ta ridimensionuar dhe për ta shtuar mbi baza rregullatore më të qarta këtë bashkëpunim në të ardhmen.